Mætir kröfum samtímans með sjálfbærum lausnum og vistvænni hönnun
Arkitektastofan Arkís er í Kvosinni, við Aðalstrætið, og er eitt af leiðandi fyrirtækjum á sviði vistvænnar hönnunar á markaðnum í dag og er eina arkitektafyrirtækið með vottun um að mega taka út visthæfni bygginga fyrir vottun samkvæmt evrópsku kerfi sem nefnist BREEAM. Arkís er komið með alþjóðlegt leyfi frá BRE Communities og BREEAM til að umhverfisvotta bæði skipulag og byggingar samkvæmt þessu alþjóðlega matskerfi sem er það útbreiddasta í heiminum í dag, og er eina arkitektastofan á landinu sem er með slíkt leyfi. Skilningur og áhugi á vistvænu skipulagi og hönnun hefur aukist mjög mikið á Íslandi á undanförnum misserum.
Arkís býður upp á víðtæka þjónustu við verkkaupa sem hyggjast undirbúa vistvæna hönnun bygginga eða vistvænt skipulag. Með sjálfbærum lausnum og umhverfisvænni hugsun mætir arkitektastofan kröfum samtímans um leið og unnið er á ábyrgan hátt að hag komandi kynslóða. Umhverfisvæn hönnun og skipulag bætir frammistöðu bygginga með tilliti til náttúruauðlinda, svo sem orku, vatns og byggingarefna, samhliða því sem dregið er úr áhrifum byggingarinnar á umhverfi og heilsu fólks. Ábyrg vistvæn hönnun getur tryggt lægri rekstrarkostnað bygginga, aukið verðmæti þeirra með bættri ímynd og auðveldað markaðssetningu.
Ennfremur draga markvissar aðgerðir í hönnunarferlinu úr neikvæðum umhverfisáhrifum, bæði af framkvæmdum og daglegum rekstri bygginga. Þeir arkitektarnir Egill Guðmundsson og Björn Guðbrandsson segja að vistvæn hönnun sé heilstætt ferli og nálgun við verkefnið og hvernig hægt er að lágmarka neikvæð umhverfisáhrif og um leið að hámarka verðmæti og gæði þeirrar byggingar sem verið er að hanna. Flest ríki heims, þ.á.m. Ísland, hafa skuldbundið sig til að stuðla að sjálfbærri þróun. Menningarstefna í mannvirkjagerð, stefna íslenskra stjórnvalda í byggingalist, staðfestir að hið opinbera skuli vera í forystu á sviði sjálfbærrar þróunar.
Stefna um vistvæn innkaup ríkisins miðar að því að við öll innkaup ríkisins sé tekið tillit til umhverfissjónarmiða jafnt sem kostnaðar og gæða við mat á hagkvæmustu kaupum. „Menn munu í auknu mæli fara að hanna byggingar út frá umhverfissjónarmiðum, jafnvel þótt þær séu ekki vottaðar, og það breytir hönnunarviðmiðum og vistvæn hönnun mun þegar til lengri tíma er litið hækka gæðastaðal bygginga um allt land. Mörg viðmið sem eru í vistvænni hönnun eru þegar farin að hafa áhrif við hönnun bygginga, og munu gera það í vaxandi mæli. Gæðastaðall íslenskra bygginga er almenn hár, en samt höfum við tækifæri til að bæta okkur enn umtalsvert.“ Þetta ferli byrjar strax á skipulagsstigi og færist svo yfir í byggingarnar. Mikilvægt er að sameina skipulags – og byggingarstigið í eina heild s.s hvað varðar, val á landssvæði til byggingar, vistfræðileg sjónarmið, umferðarmál, þéttleika byggðar svo að nokkur dæmi séu nefnd. Hingað til hefur þéttbýli á íslandi haft tilhneigingu til þess að þenjast út vegna þess að talið hefur verið að landrými væri nóg og samræmd heildarhugsun á skipulags – og byggingaferli ekki ráðið ferðinni.
Mikilvægt er að þetta breytist í framtíðinni til þess að mæta kröfum samtímans um sjálfbærar lausnir og vistvæna byggð. „Vistvæn bygging grundvallast af sjálfbærri þróun en sjálfbær þróun leitast við að mæta þörfum samtíðar án þess að skerða möguleika komandi kynslóða. Þannig reynum við að taka tillit til umhverfisins svo í framtíðinni þurfi ekki að takast á við vanda sem skapaður er í dag með framkvæmdum og hönnunum sem ekki eru vistvænar. Með vistvænni hönnun er líka stefnt að því að hámarka notagildi og gæði en lágmarka neikvæð umhverfisáhrif. Það er mjög mikilvægt,”segir Egill Guðmundsson.
Regnhlífasamtök um vistvæna hönnun
Undir forystu Framkvæmdasýslu ríkisins hefur í eitt ár verið starfshópur sem í eiga sæti fulltrúar ríkisstofnana, sveitarfélög, Orkuveita Reykjavíkur, fulltrúar verktaka, fulltrúar arkitektafyrirtækja og verkfræðifyrirtækja . Hugmyndin er að taka hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar í mannvirkjagerð sæmbærilegt við það sem er víða erlendis og úr verði regnhlífasamtök til að móta hvernig þessi hugmyndafræði muni þróast hér á landi.. Stofnun samtakanna sem nefnast Vistvæn byggð – samtök um sjálfbæra þróun í mannvirkjagerð átti sér stað þann 23. febrúar sl. ,,Það hefur þjóðhagslegt gildi að framkvæmdir, hönnunarstigið og rekstrarstigið sé umhverfis- og vistvænt.
Hvatinn til slíkra stefnu þarf að vera umhverfislegur, fjárhagslegur og samfélagslegur og þegar þessir þættir verða sameinaðir í framtíðinni í eina heild er það til hagsbóta fyrir samfélagið. Málaflokkurinn hefur ekki fengið nægjanlega athygli undanfarin ár í þeim hraða sem var í byggingageiranum en það verður meiri skilningur á því núna þegar um hefur hægst á þessum markaði. Umhverfisráðuneytið, sveitarfélög og skipulagsyfirvöld eru farin að hugsa mun meira á þessum nótum. Nú er verið að endurskoða aðalskipulag Reykjavíkurborgar og hluti af þeirri vinnu miðast við að þétta byggð en ganga ekki á græn svæði, gera borgina íbúavænni. Við á Arkís komum að stefnumörkun þeirrar vinnu,” segja þeir Egill Guðmundsson og Björn Guðbrandsson.
Nýjungar í byggingu Náttúrufræðistofnunar í Urriðaholti
Í Urriðaholti í Garðabæ hefur Urriðaholt ehf., sem er einkaaðili, ákveðið að skipuleggja heilt íbúðahverfi í samvinnu við Garðabæ út frá vistvænum sjónarmiðum. Í Urriðaholti er verið er að byggja Náttúrufræðistofnun Íslands, sem Arkís hefur hannað, í þessu hverfi. Byggingin er hönnuð út frá bandarísku vottunarferli, LEED, og samræmi við þær kröfur og á öllum stigum hönnunarinnar er vistvæn hönnun byggingarinnar höfð til hliðsjónar. LEED kerfið hefur þróast út frá BREEAM og er sniðið fyrir aðstæður í Bandaríkjunum. Margt er því líkt með þessum matskerfum.
„Hús Náttúrufræðistofnunar í Urriðaholti markar tímamót í hönnun vistvænna bygginga á höfuðborgarsvæðinu. Hönnunarferlið einkennist af ígrundaðri ákvarðanatöku sem mótast af viðurkenndu alþjóðlegu umhverfisvottunarferli. Efnisval, uppbygging, innra fyrirkomulag og útfærsla kerfa er öll mótuð út frá vistvænni hugsun. Ennfremur endurspeglast náttúruleg fyrirbæri í byggingunni, jafnt að innan sem utan. Athygli gesta og starfsmanna er dregin að náttúrulegum hringrásarferlum, t.d. með því að gera yfirborðsvatn sýnilegt og áþreifanlegt í yfirborðsrásum. Gróður þekur alla þakfleti og hluta veggflata. Tvöfaldur glerhjúpur umlykur skrifstofu- og rannsóknarými á efri hæðum.
Ytra byrðið er hugsað sem einskonar hlífðarkápa, sem gerir notendum hússins kleift að opna glugga og loftræsa vinnurými sín náttúrlega, sama hvernig viðrar utandyra. Jafnframt gegnir ytra byrðið því hlutverki að draga úr sólarálagi, en prentað kristallamynstur, sem unnið er út frá frostrósamyndum, brýtur niður sólarljós og hefur þar af leiðandi sömu virkni og utanáliggjandi gluggatjöld. Auk þess hefur þetta verulegt og jákvætt útlitsgildi, gefur húsinu umtalsverðan karakter. Byggingin er skorin sundur af tveimur gjám, þar sem aðeins mjór glergangar og léttir stigar sem tengja saman byggingarhlutana.
Þessir grönnu og gagnsæju tengigangar veita notendum byggingarinnar tilbreytingu frá skrifstofu- og rannsóknaumhverfinu. Þarna getur starfsfólkið stigið út í annan heim og komist í sterk sjónræn tengsl við aðliggjandi gróðurveggi,veðurfar, himinn og sjóndeildarhring,“ segir Björn Guðbrandsson. – Er þetta dýrari byggingamáti en almennt þekkist í dag? ,,Kannski er málið ekki svo einfalt, bygging útveggja hússins verður ódýrari en verið er að flytja hluta af þeim áhrifum sem verða á útveggi almennt út í þennan glerskerm sem verður á húsinu, glerskermurinn ver útveggina fyrir álagi. En eitthvað er þetta dýrari byggingakostnaður en það jafnast að hluta til út í rekstri hússins þegar til lengri tíma er litið, m.a. í lægri viðhaldskostnaði og sparar talsverða orku. Áætlað er að taka húsið í notkun í októbermánuði nk.“
Gestastofa á Skriðuklaustri
Arkís hannaði Gestastofuna á Skriðuklausti sem er hluti af Vatnajökulsþjóðgarði, bygging sem situr vel í landinu, fyrirkomulag opið og sveigjanlegt og rýmisnýting góð. Byggingin er nú í BREEAM-vottunarferlinu. Vatnajökull og nágrenni geymir mörg aðalatriði sköpunrsögu Íslands og jarðarinnar undanfarnar ármilljónir, þ.e. jarðelda, jökulís, vatn og vind. Við hönnun byggingarinnar er vísað til þessara frumafla og er útlit þeirra og notagildi því í sterkum tengslum við umhverfið. Þarna er hugmyndin að gestir og gangandi geti fengið upplýsingar um þjóðgarðinn.
Byggingin fellur afar vel að umhverfinu í Skriðdal, hefur sterka nærveru, er með gróðurþekju á þaki og með klæðningu úr lerki úr Hallormsstaðaskógi. Ekki er þörf þarna á viðarvörn, en viðurinn gránar með tímanum og myndar eigin húð. Komið er inn í miðrými í Gestastofunni sem tengir saman móttöku, verslun, bókasafn og sýningarsal. Beggja vegna miðrýmis er aðstaða fyrir starfsmenn og gesti, auk kaffistofu, myndagallerís og fundarherbergis. Áætlað er að Gestastofan verði tekin í notkun síðar á þessu ári.
Þjóðgarðsmiðstöð á Hellissandi
Þeir Egill og Björn segja að svipað verkefni sé í hönnun, þ.e. þjóðgarðsmiðstöð á Hellissandi. Það sé svipað mannvirki og á Skriðuklaustri. Við hönnun á þjóðgarðsmiðstöðinni hefur verið gerð úttekt á gróðurfari á lóð og byggingarreit. Skýrsla var gerð um vistfræðilegt gildi svæðisins og settar fram tillögur til þess að auka vistfræðilegt gildi samhliða byggingu hennar. Auk þess var metið hvaða svæði bæri að vernda meðan á framkvæmd stendur og hvernig ætti að ráðstafa uppgreftri til þess að lágmarka neikvæð áhrif.
– Er hægt að hanna umferðarmannvirki, s.s. vegi og brýr vistvænt? „Það er hægt, en tækifærið felst miklu frekar í því að breyta ferðamynstri og bæta landnotkun. Við teljum blönduð hverfi lykilinn að þessu, íbúðir og þjónusta s.s. verslanir saman, það styttir í mörgum tilfellum ferðalög milli heimilis og vinnustaðar eða í þjónustukjarna. Mannvirkjageirinn er nú frosinn, en þegar byggingageirinn fer aftur á stað mun sjálfbær hugsun í hönnun verða mjög áberandi, ekki bara í nýbyggingum heldur einnig hvað varðar t.d. breytingar á eldra húsnæði og endurhönnun á notagildi þeirra. Það munu opnast miklir mögurleikar til að laga til í umhverfis- og byggingamálum, en við erum bjartsýnir á að hjólin í mannvirkjageiranum fari aftur að snúast þegar til lengri tíma er litið, en hann hefur nánast stöðvast alveg um skeið,“ segir Egill Guðmundsson, arkitekt.
