KONRAD MAURER Á SLÓÐUM LAXDÆLU OG STURLUNGA
Sá Íslandsvinur sem Íslendingum hefur lengi þótt vænt um var og er Konrad Maurer prófessor frá Mϋnchen.Maurer varði stórum hluta lífs síns í að rannsaka íslensk mál og menningu. Faðir hans innritaði hann ungan í lagadeild háskólans í Mϋnchen þar sem hann lagði stund á fornnorrænan rétt og réttarsögu.
Rannsóknir hans beindu athygli hans að fornum rétti Noregs og Íslands. Fljótlega færðist áhugi hans á íslenskum rétti yfir á önnur íslensk svið svo sem sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar, fornar bókmenntir hennar og þjóðsögur. Það var því ekki lítill fengur þegar Kurt Schier prófessor og Kládía Róbertsdóttir fundu óútgefið handrit Konrads Maurer
s af sögu ferðar hans um Ísland árið 1858. Hann dvaldist 6 mánuði í landinu og ferðaðist um Suðurland, Sprengisand, Norðurland og Vesturland. Þessi ferðasaga var gefin út af Ferðafélagi Íslands á 70 ára afmæli þess árið 1997 í framúrskarandi þýðingu Baldurs Hafstað og er hún enn fáanleg hjá Ferðafélaginu. Ferðafélagið efndi til dagsferðarinnar „Í fótspor Konrads Maurers um Suðurland“ í fyrra. Nú í haust var lagt í aðra slíka ferð („Konrad Maurer á slóðum Laxdælu“). Farið var frá höfuðstöðvum Ferðafélags Íslands í Mörkinni sjötta september n.k. og farið beint að Stað í Hrútafirði. Þar hófst hin eiginlega ferð í fótspor Maurers frá Fjarðarhorni um Laxárdalsheiði, Laxárdal, Hvammssveit og Svínadal vestur í Saurbæ. Þaðan út Skarðsströnd að Skarði og inn Fellsströnd að Hvammi í Dölum og að Laugum í Sælingsdal og Hjarðarholti. Leiðsögumaður var dr. Árni Björnsson þjóðháttarfræðingur sem er uppalinn í Dölum og ritaði um svæðið í árbækur Ferðafélagsins 1997 og 2011 „Í Dali vestur“. Fararstjórar voru undirritaður og Sigurjón Pétursson.
Maurer hafði mikil áhrif á varðveislu þjóðsagna Íslendinga. Hann taldi kjark í þá Jón Árnason og Magnús Grímsson sem voru við það að gefast upp á tregðu landsmanna til að segja þeim sögur til birtingar vegna þess að þeir töldu þjóðsögur óæðri fornbókmenntunum. Maurer stuðlaði að útgáfu þjóðsagnasafns Jóns Árnasonar og lét prenta það á íslensku í Leipzig 1862-1864 í tveimur bindum. Þetta var eina útgáfan af þjóðsagnasafni Jóns Árnasonar næstu tæplega 100 ár þangað til ný útgáfa þeirra Árna Böðvarssonar og Bjarna Vilhjálmssonar birtist 1954-1961 í 6 bindum.
En Maurer gerði meira. Hann safnaði sjálfur íslenskum þjóðsögum á ferð sinni um landið 1858. Eftir að hann var kominn aftur heim til Mϋnchen gaf hann út bók um þessar þjóðsögur árið 1860. Þetta rit , sem heitir „Islӓndische Volksagen der Gegenwart“, er eiginlega 352 blaðsíðna ritgerð um íslenskar þjóðsögur með fjölda þjóðsagna sem eru teknar með sem dæmi til útskýringar á efni ritgerðarinnar. Þessi bók var í áratugi ýtarlegasta umfjöllun um þjóðsögur okkar en kom ekki út á íslensku fyrr en 155 árum síðar í afburða þýðingu Steinars Matthíassonar undir nafninu „Íslenskar alþýðusögur á okkar tímum“.
Í Maurerferðinni í haust var frásögn Maurers í ferðabók hans fylgt. Áhugi Maurers á öllu er svo víðfeðmur að þessi reisa var eins konar fjölmenningarferðalag, þar sem víða var komið við á leiðinni og ekki einungis dvalið við fortíðina.
Fyrir nokkrum árum var lagt til að Konrad Maurer yrði reistur minnisvarði í Reykjavík og hann staðsettur á reitnum á milli Hæstarétts og safnahússins við Hverfisgötu, sem gæti heitið „Konrad-Maurer-Garður“. Ekki varð úr þessu en vonandi verður Maurer reistur minnisvarði þarna eða annars staðar. Ættingjar Maurers í Þýskalandi vilja gefa hingað olíumálverk af Maurer 19 ára gömlum málað 1821, finnist heppilegur staður til að varðveita það á. Mönnum verður hugsað til Húss íslenskra fræða, sem nú er í byggingu þar sem gamli Melavöllurinn stóð. Í Þýskalandi er Allessia Bauer að vinna að útgáfu Íslandsferðarinnar 1858 á þýsku. Þessi vinna er á vegum háskólans í Mϋnchen og bæversku vísindaakademíunnar. Dr. Peter Landau prófessor emeritus í réttarsögu við sama háskóla er í forystu fyrir útgáfunni. Guðmundur Óli Ingvarsson hefur teiknað 19 landakort í litum, sem sýna alla ferð Maurers um landið. Þessi kort verða notuð í þýsku útgáfuna. Sigrún Gylfadóttir hefur skrifað MA ritgerð sem birtist á www.skemman.is 15. febrúar s.l. og heitir „Konrad Maurer og íslensk þjóðsagnasöfnun“. Sigurjón Pétursson, ferðamaður og ljósmyndari, hefur verið óþreytandi í sjálfboðavinnu við að undirbúa ferðir Ferðafélagsins um Konrad Maurer.
Þannig neitar minningin um Konrad Maurer að deyja, sannan vin og dreng góðan.
– Jóhann J. Ólafsson
