Roði, strokur, andrá

Nú stendur yfir í Listasafni ASÍ sýning á verkum Huldu Vilhjálmsdóttur og Mörtu Maríu Jónsdóttur en sýninguna nefna þær Roði, strokur, andrá.
Sýningin samanstendur af nýjum málverkum og teikningum. Verkin eru margs konar: Ágeng, kvenleg, glaðleg, fíngerð, berskjölduð, nostalgísk, ljóðræn, einlæg, vísindaleg, barnsleg. Einnig fléttast inn: Heimspeki, bókmenntir, táknfræði, náttúrufræði, jarðfræði, geometría, formfræði og litafræði. Verkin eru full af gleði og leik, í leit að jafnvægi og fegurð. Listamennirnir hafa áhuga á yfirborðinu og því sem býr undir. Verkin varpa fram spurningum um kynjapólitík og málverkið og litir skipa þar stóran sess og tengja þau. Hulda og Marta María takast á við málverkið hvor á sinn persónulega hátt

MartaHulda_9269

Hulda Vilhjálmsdóttir og Marta María Jónsdóttir

Hulda01Hulda02Að mála málverk getur verið óttablandin ánægja. Listmálarinn stendur frammi fyrir tómum striganum, hráum eða hvítgrunnuðum. Hann veit að það verður glíma og kannski átök. Sumir myndu segja að hann ráðist á strigann með málningu og pensil að vopni, og hann takist þannig á við hefðina, litina og efnið. En í raun glímir hann bara við sjálfan sig. Hann hefur ákveðna löngun eða þrá til að formgera það sem ekki verður sagt með orðum, en er samt í stöðugu samtali við málverkið sem hann vinnur að. Hann horfir, spyr og hlustar.
Þegar bandaríski listmálarinn Agnes Martin var innt eftir því hvernig hún byrjaði á málverki, svaraði hún: „Ég bið um innblástur“. Viðhorf Agnes Martin var að listmálarinn væri í þjónustu við málverkið og að honum beri að lúta vilja litarins og efnisins, en ekki öfugt. Hann biður málverkið um að veita sér innblástur. Hann leitar ekki eftir formrænni fullkomnun í verkinu, „málverk eru gerð af manneskjum; manneskjur gera mistök; ergo, í málverkum eru mistök“. Ef einhverja fullkomnun er að finna þá felst hún í uppgjöfinni fyrir málverkinu því að uppgjöfin veitir „frelsi“, sem hún sagði jafnframt vera æðsta markmið listmálarans, að upplifa þessa tímalausu sælu þegar hugurinn er gersamlega fylginn málverkinu, og er frjáls.
Marta01A3 pappiirFrjáls hugur er óþekkur hugur. Hann ögrar takmörkum og brýtur reglur. Þannig kemur hann stöðugt á óvart en um leið stuðlar hann að þekkingu og þroska listmálarans. Samkvæmt Agnes Martin öðlast listmálarinn þekkingu og þroska við það eitt að gefast upp fyrir málverkinu. Samlandi hennar Robert Irwin vill hins vegar meina að þekking og þroski komi til vegna þess að listmálarinn horfi ætíð í mistökin í málverkinu. Það sem honum þykir nýlokið málverk sitt skorta verður viðfangsefni hans í næsta málverki. Þannig nálgast hann hvert nýtt málverk út frá skorti og hefst handa með því að mála mistökin sín. Kannski er það ástæðan fyrir því að listmálarar ganga í gegnum ólík tímabil og leggja áherslu á ákveðið þema, eins og til að rannsaka eitthvað eitt umfram annað í málverki. Stundum er það litur eða form, kannski einhver tegund af pensilskrift, tækni eða áferð. Í verkum Huldu Vilhjálmsdóttur og Mörtu Maríu Jónsdóttur á sýningunni Roði, strokur andrá í Listasafni ASÍ er það línan.
Leiðir Huldu og Mörtu hafa áður legið saman. Þær hófu nám á sama tíma í listmálaradeild við Myndlista og handíðaskóla Íslands og um árabil deildu þær saman vinnustofu á Granda og vöndust því að sjá verk sín hanga saman á veggjum vinnustofunnar. Þær eru samt frekar ólíkir málarar. Hulda sækir í hispursleysi tjástílsins, með sína kviku nálgun og grófu áferð. Málverk Mörtu má aftur á móti rekja til geómetríska skipan abstraktlistar sem birtist í fáguðum en um leið sjálfráðum lýrískum mínimalisma.
Leið Huldu að striganum liggur frá línuteikningum sem hún hefur unnið á pappír og heimfærir síðan inn í fígúratíft myndmálið sem þyrpingu pensilfara er liggja eins og teikning yfir hrjúfa málninguna. Marta vinnur að sama skapi á pappír og striga en notar línuna sem efnislega byggingu myndarinnar, þannig að hún virkar ekki sem teikning ofan á heldur sem stoðir málverksins.
Línan er eins og þráðurinn á milli málverka þeirra. Tætt, gróf, fín, hvöss, bogin eða bein kortleggur hún ferðalag þeirra frá einum fleti til annars svo við getum samsamað okkur við innri átök þeirra um hefðina, litina og formin, þrána til að formgera það sem ekki verður sagt með orðum og, ef við fylgjum henni gaumgæfilega eftir, snert á þessari tímalausu sælu þegar þær hafa gefist upp fyrir málverkinu.

Jón B. K. Ransu

Heimildir

Joan Simon, „Perfection is the Mind“, Art in America, 1996.
David Bayles & Ted Orland, Art and Fear, The Image Continuum Press, 1993.
Leonard Feinstein, The Beauty of Questions, DIA Publications, 1997.
   
Safnið er opið alla daga nema mánudaga frá kl 13:00 til 17:00 og aðgangur er ókeypis.

Listasafn ASÍ

Freyjugötu 41 101 Reykjavík
s.5115353, 6929165
[email protected]
www.listasafnasi.is